Дөңгелек үстел тақырыбы: «Қазақстан Республикасындағы ұйымдардағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар».

Орал қ. 30.06.2025 ж.

Баяндамашы: қауіпсіздік қызметінің бастығы — комплаенс қызметінің қызметкері А.Д.Байтинов.

Қатысқандар: инженерлер, мамандар, электрмонтерлер, диспетчерлер — барлығы 17 адам.

Жемқорлық мәселесі әлемдік деңгейдегі проблемаға айналды, себебі ол саяси құрылымы мен экономикалық даму деңгейіне қарамастан барлық мемлекеттерге тән. Жемқорлық демократиялық және нарықтық экономикасы бар елдерде де кездеседі. Ол қоғамның барлық салаларына — экономикаға, саясатқа, әлеуметтік салаға үлкен әсер етеді және оның теріс салдары қоғамның прогрессивті дамуына кедергі келтіріп қана қоймай, мемлекетіміздің ұлттық қауіпсіздігіне нақты қауіп төндіреді. Жемқорлыққа қарсы күрес қажеттілігі туралы саясаткерлер де, жоғары мемлекеттік лауазымды тұлғалар да жиі айтады, сондай-ақ жемқорлықпен күрес мемлекеттік органдардың негізгі басымдықтарының бірі болып белгіленген.

Елбасы Н. Назарбаев ұсынған «Бес институционалдық реформаны жүзеге асыру жөніндегі 100 нақты қадам» бағдарламасында да жемқорлыққа қарсы күреске және оған мүлдем төзбеушілік қалыптастыруға ерекше көңіл бөлінген. Қазіргі таңда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев та сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет пен мінез-құлық қалыптастыру, қоғамдық бақылауды күшейту, жемқорлықтың себептері мен жағдайларын жою міндетін қойып отыр. Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап жемқорлықпен күрес еліміздің мемлекеттік саясатының негізгі бағыттарының бірі болып келеді.

Қазақстан ТМД елдерінің ішінде алғаш болып «Жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (1998 ж.) және «Мемлекеттік қызмет туралы» (1999 ж.) заңдарды қабылдады, сондай-ақ жемқорлыққа қарсы арнайы мемлекеттік орган құрды. Өткен жылы «Қазақстанның 2015–2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы» қабылданып, онда халықаралық озық тәжірибеге сәйкес практикалық шаралар мен тетіктер көзделді. Бұл стратегияда мемлекеттік сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың тиімділігін арттыруға бағытталған жаңа механизмдер енгізілген.

Алайда қабылданып отырған шараларға қарамастан, елдегі жоғары деңгейдегі жемқорлық әлі де маңызды мәселе болып қалуда. «Қазақстан – 2050» Стратегиясында белгіленген ауқымды міндеттерді және Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына қосылу мақсатын орындау үшін, елдегі жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың тиімділігін сапалы түрде арттыру қажет. Негізгі басымдық — сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет қалыптастыру, қоғамдық бақылауды күшейту, сондай-ақ жемқорлықты тудыратын себептер мен жағдайларды жою.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралардың тиімді жүзеге асуы қоғамның белсенді қатысуынсыз мүмкін емес. Жемқорлыққа қарсы табысты іс-қимыл үшін жауапкершілік тек мемлекетке ғана емес, қоғамға және әрбір азаматқа жүктеледі. Мемлекет пен қоғам арасындағы бірлік пен өзара сенім ғана жемқорлыққа қарсы күресте нәтижеге жеткізеді.

Қоғамдағы маңызды мәселенің бірі — жемқорлық көріністеріне бейжай қарау. Жемқорлық — бұл рухани дағдарыс, яғни материалдық құндылықтардың адами және моральдық құндылықтардан басым түсуі. Кейбір азаматтардың санасында жемқорлық қалыпты жағдай ретінде қабылданып, ал кейбіреулер үшін — заңды айналып өтудің амалы ретінде қарастырылып келеді. Өскелең ұрпақ үшін табыстың және материалдық игіліктің басты өлшемі адал әрі еңбектің жемісті болуы қажет.

Жемқорлық деңгейін едәуір төмендетуге қол жеткізген Иордания, Эстония, Латвия сияқты мемлекеттердің тәжірибесін талдау көрсетіп отырғандай, алдын алу шаралары ең тиімді тәсілдердің бірі болып табылады. Бұл Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясының да табысты жүзеге асатынына сенім ұялатады. Стратегияда халықтың көзқарасына және халықаралық рейтингтерге, соның ішінде жемқорлықты қабылдау индексіне әсер ететін жемқорлық тәуекелдерге ықпал ететін факторлар нақты көрсетілген.

Қорытынды: Тұрмыстық жемқорлықты жоюдың негізгі шарттарының бірі — мемлекеттік қызмет көрсетулерді оңтайландыру және толық автоматтандыру, ақпараттық базаларды біріктіру және олардың ашықтығын қамтамасыз ету.

Қауіпсіздік қызметінің бастығы - комплаенс қызметінің қызметкері Байтинов А.Д.